برج سازان با تهران چه خواهند کرد؟ - وبلاگ دلند چت

به گزارش وبلاگ دلند چت، نامه هشدارآمیز محمد منان رئیسی، رئیس سابق مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران، خطاب به شهردار تهران درباره سیاست های حوزه شهرسازی درست در روزی نوشته شده که او صندلی خود در این مرکز را به عطاء الله رفیعی آتانی داد. رفیعی قائم مقام علیرضا زاکانی در مرکز پژوهش های مجلس بود و بعد از گذشت بیش از یک سال از فعالیت او در سمت شهردار به تیم او اضافه شد.

به گزارش شرق، برخی، انتقاد های مدیران برکنار شده را جدی نمی دانند و معتقدند این فریاد ها پس از ازدست دادن صندلی مانند نان بیات شده چندان دلچسب نیست؛ اما منان رئیسی پیش از این نیز بار ها درخصوص برخی سیاست های شهرداری گلایه هایی را مطرح کرده بود.

به ویژه در زمانی که بسته مشوق های بافت فرسوده شهر تهران ابلاغ شد و او درخصوص تصمیمات گرفته شده در این حوزه ابراز نگرانی کرد و این بسته را به نام مردم و به کام سودگران مسکن دانست.

در نامه او به شهردار که یکشنبه شب به طور گسترده در فضای مجازی منتشر شد، خطاب به شهردار تهران آمده است: یکی از مهم ترین شاخصه های شهر مطلوب، مطلوبیت آن شهر به لحاظ شاخص های زیست محیطی است. براساس پژوهش های اجرا شده، اکنون در هیچ یک از 22 منطقه تهران، عدد فشار کلی یا درجه ظرفیت برد زیست محیطی (ظرفیت برد اکوسیستم شهری عبارت است از محدوده فشار قابل تحمل در ابعاد مختلف شامل: رشد جمعیت، مصرف منابع، تولید زائدات و آلاینده ها و تغییر ساختار (طبیعی و انسانی) در شهر، بدون آنکه اختلال جدی به ساختار، فرایند و عملکرد (پایداری) و (یکپارچگی) سلامت (اکوسیستم) شهری وارد آید)، عددی نیست که نشان دهنده حد مطلوب براساس شاخص های 35 گانه زیست محیطی باشد. به نحوی که عدد فشار کلی در چهار منطقه از تهران، بین میانه تا زیاد و در 18 منطقه دیگر تهران یعنی بیش از 80 درصد منطقه ها زیاد تا خیلی زیاد است.

متأسفانه کمترین فشار کلی در تهران نیز فاصله بسیار زیادی با حدود مطلوب دارد که می توان آن را ناشی از عدم تناسب بارگذاری های گسترده انجام گرفته با ظرفیت زیست محیطی کلان شهر تهران در دهه های گذشته دانست.

حال سؤالی که مطرح می شود، این است که شهری که از حد نصاب لازم به لحاظ ظرفیت برد زیست محیطی عبور کرده است و طبق نتایج علمی، در برخی منطقه ها در آستانه رسیدن به شرایط بحرانی است و باید مشمول تراکم زدایی برای رسیدن به حد نصاب های مطلوب شود، آیا باید مجددا مشمول تراکم افزایی و بارگذاری جمعیتی و کالبدی بیشتر شود؟

او در ادامه به شهردار تهران یادآوری می کند که ظرفیت نامطلوب برد زیست محیطی هریک از منطقه ها را به تفکیک اعلام کرده؛ اما تهران همچنان شاهد تداوم همان بارگذاری های قبلی از طریق بستر هایی نظیر حجم انبوه پرونده های ارسالی به کمیسیون ماده 5 است که تعداد مصوبات آن در مقایسه با برخی دوره های قبل چند صد درصد رشد کرده است و متأسفانه از چنین افزایش حجمی از مصوبات که مورد نقد استادان است، به اشتباه به عنوان یکی از افتخارات مدیریت شهری یاد می شود.

در گزارش مورد اشاره او آمده است: با استفاده از 35 شاخص مؤثر زیست شرایط فشار وارده بر منطقه ها 22 گانه شهر تهران مورد سنجش قرار گرفته و نتایج تحقیق نیز نشان داد که همه منطقه ها 22 گانه تهران دیگر نمی توانند پذیرای جمعیت و توسعه شهری بیشتری باشند و حتی نیاز است به نحوی با کاهش تراکم جمعیت، زمینه ترمیم ساختار اکولوژی شهر فراهم شود.

در بخش دیگری از این نامه تأکید شده: افزایش معنادار پرونده های ارجاعی به کمیسیون ماده 5 نه تن ها ارتباطی با مجاهدت بیشتر برای پیشبرد امور شهر ندارد؛ بلکه نخستین انگاره هایی که به فکر متبادر می کند، چیزی جز افزایش نرخ عدول از ضوابط طرح تفصیلی نیست. اگر هدف از این نوع بارگذاری ها، افزایش عرضه مسکن و حل مسئله مسکن است که طبق تحقیقات علمی، افزایش عرضه لزوما به شکستن قیمت مسکن منتج نمی شود؛ زیرا طبق پژوهش های معتبر، اعطای تراکم مازاد ساختمانی با توجه به ارزش افزوده ای که در پی دارد، زمینه ساز تورم زمین و افزایش بیشتر قیمت ها می شود و برخلاف تصور اولیه، تراکم فروشی و افزایش عرضه در دهه های گذشته در مرکز، نه تن ها به کنترل قیمت مسکن کمک نکرده؛ بلکه تأثیر معکوس بر قیمت مسکن داشته و به افزایش قیمت مسکن و کاهش نرخ دسترسی به مسکن دامن زده است؛ بنابراین برای کنترل قیمت مسکن، آنچه مهم تر از افزایش عرضه است، تنظیم گری بازار با انواع سیاست های مالیاتی و... است.

از مهم ترین کلان پروژه هایی که موجب نگرانی استادان و نخبگان شده است، موضوع پروژه TOD است که بارگذاری های گسترده حاصل از آن، حدود 50 درصد از مساحت شهر تهران را شامل خواهد شد.

به این معنا که نیمی از تهران، مشمول بلند مرتبه سازی و تراکم افزایی در واقع همان تراکم فروشی از طریق بستر هایی نظیر کمیسیون ماده 5 خواهد شد.

سیدمحمود فاطمی عقدا، سرپرست دبیرخانه کمیسیون ماده 5 شهرداری تهران، مدافع سیاست های این کمیسیون در حوزه شهرسازی است. او در این زمینه توضیح داده است: کمیسیون ماده 5 با سیاست حل مسائل شهر و گره گشایی از کار مردم، تسهیل در اجرای پروژه های عمرانی شهر در شش ماه اخیر یعنی از اول فروردین فعالیت هایش را سرعت داده است. همکاران ما و اعضای کارگروه فنی و همین طور اعضای کمیسیون با وقت گذاری بسیار خوب و با کار های شبانه روزی به کار سرعت بخشیده؛ به طوری که تقریبا می توانیم بگوییم نسبت به گذشته سرعت کار دبیرخانه بیش از چهار برابر شده است.

او گفته است: در این مدت بیش از 30 طرح موضوعی و موضعی شهر تهران در کمیسیون ماده 5 مصوب شده، طرح های بزرگی مثل محور دماوند، شوش، خلازیر، یا شهرک های بزرگی با قدمت بیش از 50، 60 سال مانند پیکان شهر، شهرک های متعلق به نیرو های نظامی و... طرح های شان مورد بررسی قرار گرفته، تصویب و ابلاغ شده و اقدامات خوبی در راستای نوسازی و کاهش خطرات زلزله از این طریق هم به عمل آمد.

او تأکید کرده است: کمیسیون تأکید بر اجرای مُرّ قانون دارد، معتقدیم منافعی اگر نصیب مالکان و شهروندان می شود، حتما بخشی از آن منافع هم باید نصیب شهر شود؛ بنابراین رعایت حقوق شهر و حقوق شهروند (هر دو) در مصوبات مدنظر وجود دارد.

در بخش های دیگر این مدیر سابق شهرداری به دلایلی که شهرداری برای عطش ساخت وساز در تهران عنوان می کند، هم اشاره و گفته است: تا به امروز سه دلیل برای لزوم این کلان پروژه بیان شده است که شامل (نوسازی شهر، بازآفرینی شهر بر مدار هویت اسلامی-ایرانی، درآمدزایی) می شود. درباره دلیل اول (نوسازی شهر) بافت فرسوده به علاوه بافت ناپایدار شهر تهران، مجموعا فقط 20 درصد از مساحت تهران را شامل می شده است که بخش درخورتوجهی از آن نیز در سال های قبل نوسازی شده؛ پس مشخص نیست که اکنون با چه منطقی باید 50 درصد از مساحت شهر تهران نوسازی شود؟

درباره دلیل دوم (بازآفرینی شهر بر مدار هویت اسلامی ایرانی) راهبرد TOD هیچ نسبتی با آموزه های معماری و شهرسازی اسلامی ایرانی ندارد و بالعکس، تعارضات جدی نیز با این نوع شهرسازی دارد؛ برای مثال در متون دینی، آموزه های فراوانی دال بر اجتناب از بلندمرتبه سازی نقل شده است و حتی در روایتی نبوی، از این نوع شهرسازی به مثابه تضییع حقوق همسایه و بالطبع، نوعی حق الناس یاد شده است.

با توجه به چشم انداز و شعار های شما مبنی بر بازآفرینی شهر بر مدار هویت اسلامی ایرانی و تهران، کلان شهر الگوی جهان اسلام، چه نسبتی میان این نوع شعار ها با این نوع سیاست های متعارض با شهرسازی اسلامی وجود دارد؟ آیا این عدم تطابق نظر و عمل، منتج به ازدست رفتن سرمایه های اجتماعی و بدبین شدن مردم به شعار ها و آموزه های اسلامی نمی شود؟

درباره دلیل سوم (درآمدزایی) نیز حسب محاسبات دقیقی که برای سناریو های مختلف در مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران اجرا شده است تراز مالی این کلان پروژه در همه سناریو ها در افق میان مدت قطعا به طرز قابل توجهی منفی است. درست است که در یکی، دو سال اول، از محل تراکم فروشی ها و بارگذاری های حاصل از این کلان پروژه، درآمدی برای شهرداری حاصل می شود، اما به فاصله کوتاهی، آنگاه که پروانه های صادرشده از طریق شهرداری منتج به ساخت و بارگذاری های مضاعف شود، شهرداری موظف به تأمین خدمات و سرانه هاست و براساس محاسبات دقیق اجرا شده، هزینه تأمین خدمات و سرانه ها (که برخی از آن ها نظیر تأمین سرانه فضای سبز به کلی بر عهده شهرداری است) به مراتب بیش از درآمد حاصل از این نوع بارگذاری ها خواهد شد.

میان این نوع بلندمرتبه سازی ها و افزایش تراکم شهر با آسیب های اجتماعی و ترافیکی و... رابطه معناداری وجود دارد؛ بنابراین اگر هزینه های پنهان نظیر هزینه های حاصل از تشدید آسیب های اجتماعی و زیست محیطی و ترافیکی و... را نیز اضافه کنیم، آنگاه تراز مالی این کلان پروژه به مراتب از آنچه هست، منفی تر نیز خواهد شد؛ بنابراین سؤال جدی که اینجا برای استادان فن مطرح می شود این است که آیا می توان با این نوع کلان پروژه های فاقد توجیه علمی و شرعی، شهر را بر مدار هویت اسلامی ایرانی بازآفرینی کرد و تهران را به کلان شهر الگوی جهان اسلام تبدیل کرد؟

درباره بافت فرسوده نیز شاهد سیاست های مشابهی هستیم و ظاهرا مدیریت شهری، به جز افزایش طبقات و افزایش تراکم (که قاعدتا منتج به افزایش معضلات ترافیکی و اجتماعی و... در بافت می شود)، راهکار دیگری ندارد. حال آنکه باید از راهکار هایی نظیر انتقال حق توسعه یا تراکم شناور (با ضریب مناسب و دارای توجیه مالی) برای نوسازی بافت بهره برد.

موضوعی که این مدیر سابق شهرداری درباره آن هشدار داده است پیش از این موضوع تذکر برخی از اعضای شورای شهر تهران هم بود. مدتی پیش ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران نسبت به پروژه های کلنگ زنی مسکن در شهر تهران واکنش نشان داد و در تذکری که در صحن شورای شهر تهران مطرح شد، این پرسش را مطرح نمود که در تهران ما به چه اندازه مسکن نیازمندیم؟

او ادامه داد: این را وزارت راه و شهرسازی تهران از طریق سامانه ای که راه انداخته اند باید به ما بگوید. به مردم گفته اند هرکس فلان شرایط را دارد و خودش را واجد شرایط ثبت نام می داند، ثبت نام کند. چند هزار یا چند میلیون نفر ثبت نام کرده اند که 90 درصد این ها واجد شرایط نیستند. حال ما برای چه کسانی در شهر تهران برای مسکن کلنگ زنی می کنیم؟ چه کسانی قرار است مالکان مسکن ها باشند؟

اما این تذکر تأثیری در برنامه های مسکن سازی شهرداری نداشت و شهردار تهران همچنان در حال امضای تفاهم نامه برای خانه سازی در تهران است.

مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر تهران هم چند هفته گذشته در تذکری به بحث سکونت پذیری شهر تهران پرداخت و گفت: از دولتمردان می خواهم نسبت به سکونت پذیری شهر تهران تجدیدنظر کنند، چراکه تهران بیش از 10 میلیون نفر گنجایش ندارد.

وی گفت: در شهر پرند حتی با گذر از 400 متر به آب نمی رسیم؛ پرند ظرفیت گنجایش بیشتر و آب و برق هم ندارد.

پیرهادی با بیان اینکه مدیرعامل آب و فاضلاب بار ها در نامه های مختلف اعلام کرده است که شهر پرند ظرفیت ندارد، گفت: براساس اعلام مجموعه آب و فاضلاب، شهر پرند برای سکونت پذیری بیشتر آب و زیرساخت ندارد.

ناصر امانی درباره ساخت وساز هایی که تفاهم نامه هایش بسته می شود و ظرفیت زیست پذیری تهران گفت: چند جلسه پیش درباره ظرفیت پذیری شهر تهران تذکر دادم و گفتم به سقف جمعیتی طرح جامع رسیدیم و باید 10 درصد جمعیت پیش بینی شده در طرح جامع را خالی نگه داریم و قرار نیست ما صددرصد جمعیت پیش بینی شده در طرح جامع را پر کنیم.

این عضو شورای شهر تهران گفت: در تأمین سرانه های خدماتی مانند آب و برق و گاز، حمل ونقل و فضای سبز مشکل داریم؛ بنابراین اینکه چرا می خواهیم به سمت شهرک سازی برویم مشخص نیست؟

جعفر بندی شربیانی، عضو هیئت رئیسه شورای شهر تهران هم تأکید دارد: آنچه شورا و شهرداری درخصوص بارگذاری های مسکونی می گویند در چارچوب طرح جامع و تفصیلی است.

او ادامه داد: ایده ای را برای نوسازی بافت فرسوده دنبال می کنیم و آن نوسازی به صورت بلوکی است تا تبدیل به شهرک هایی ایمن، به روز و مدرن شوند. اگر این اتفاق با سرعت و حجم بالا در بافت فرسوده بیفتد می توانیم به نوسازی این بافت امیدوار باشیم. این یک الگو است که ما در پی آن هستیم و باید درباره آن بحث و تبادل نظر شود و همه موضوعاتش هم دیده شود تا مسائل و اشکالات احتمالی اش هم شناسایی و رفع شود.

براساس آنچه مدیر سابق بخش مطالعاتی شهرداری تهران اعلام کرده است شهرداری نقشه های نگران کننده ای برای تهران ریخته است؛ از برج هایی که قرار است نیمی از شهر تهران را اشغال کنند تا بارگذاری در تهرانی که بیشتر منطقه ها آن ظرفیت زیست پذیری ندارند.