حقوق دانشجویان دکتری به کجا رسید؟ ، ضرورت بازنگری در شیوه پذیرش دانشجو در مقطع دکتری - وبلاگ دلند چت

به گزارش وبلاگ دلند چت، مسائل دانشجویان دکتری قصه تکراری است که همیشه وجود داشته، به همین منظور به مصاحبه با معاون پژوهشی دانشگاه علم و صنعت پرداختیم تا ضمن آسیب شناسی این موضوع به ارائه راهکار در این خصوص بپردازیم.

به گزارش خبرنگار دانشگاه وبلاگ دلند چت، دوره دکتری یکی از پرمشغله ترین و حساس ترین دوران تحصیلی محسوب می گردد و داوطلب پس از گذر از آزمون سراسری و با قبولی در مصاحبه وارد آن می گردد. از آنجایی که دانشجویان دوره دکتری در مهم ترین برهه سنی قرار دارند، مسلما برای امرار معاش خود هم باید برنامه ای داشته باشند؛ این درحالی است که در دوره دکتری دانشجو موظف است به کار تحقیقاتی تمام وقت و ارائه مقاله علمی با تراز بین المللی و رساله دکتری بپردازد. به همین منظور برطرف مهم ترین مسئله زندگی دانشجویان یعنی معیشت آن ها همیشه نقل محافلی از جمله مجلس شورای اسلامی و وزارت علوم بوده است؛ به طوری که در آسیب شناسی شرایط موجود دانشجویان تحصیلات تکمیلی و ضعف کیفیت تحصیلی آن ها و رساله هایی که هر ساله هزاران نسخه از آن چاپ و منتشر می گردد، دردی از جامعه دوا نمی کند، این موضوع به اسم مهم ترین علت نداشتن تمرکز، زمان مناسب برای پیگیری موضوع و مشوق برای انجام کار تحقیقاتی به تعداد می رود.

تمام این موارد سبب شد تا وزات علوم در سال های گذشته تصمیم به اجرای طرحی با نام پژوهانه بگیرد، به موجب این طرح قرار بود دانشجویان دکتری در مراکز تحقیقاتی و دانشگاه ها از سوی معاونت پژوهشی اعتبار اقتصادی بدون عوض دریافت نمایند. اما به یک باره در سال 93 این طرح لغو شد و جای خود را به وام دانشجویی 700 هزار تومانی داد!

اکنون که حدود هفت سالی از عدم اجرای این طرح می گذرد، مجلس شورای اسلامی به منظور برطرف این مشکل برای اولین بار در لایحه بودجه 1400 با اختصاص اعتبار 50 میلیارد تومانی به دانشجویان دکتری دانشگاه های دولتی موافقت کرد در حال حاضر که حدود 6 ماهی از تصویب این لایحه گذشته و هنوز اعتباری به دانشگاه ها تخصیص نیافته است، به مصاحبه با دوایی، معاون پژوهشی دانشگاه علم و صنعت پرداختیم تا ضمن آسیب شناسی مسائل دانشجویان دکتری در انجام کارهای تحقیقاتی به راه چاره های موجود علاوه بر اختصاص اعتبار به دانشجویان در برطرف مسائل بپردازیم.

معاون پژوهشی دانشگاه علم و صنعت در مورد آسیب شناسی شرایط موجود دانشجویان دکتری گفت: در دنیا برای دانشجوی دکتری اصطلاح استخدام به کار گرفته می گردد؛ به طوری که استاد از طریق گرنتی که در اختیار دارد به دانشجو هم حقوق می دهد. سیستم کنکوری ما که از طریق آن دانشجویان دکتری پذیرش می شوند، باعث شده تا تعداد زیادی از دانشجویان وارد دانشگاه ها شوند؛ این درحالی است که هیچ یک از آن ها بر مبنای برنامه صنعتی یا تحقیقاتی که حمایت اقتصادی پشتوانه آن باشد به دانشگاه وارد نشده اند.

دوایی اضافه نمود: تخصیص حقوق به دانشجویان دکتری از سوی دولت با توجه به شرایط کشور اکنون تقریبا نشدنی است، زیرا در سیستم آموزشی تعداد زیادی دانشجوی دکتری وارد دانشگاه ها می شوند که ارائه حقوق به آن تعداد دانشجو کار سختی است. به نظر بنده اگر قرار است اعتباراتی به دانشجویان دکتری تخصیص داده گردد قبل از هر چیز بهتر است در فرایند و تعداد پذیرش دانشجویان دکتری مانند سایر کشور های دنیا تجدید نظر کنیم. یک روش دیگر این است که شرایطی ایجاد گردد تا دانشجویان بر اساس گرنت صنعتی و تحقیقاتی وارد دانشگاه ها شوند.

معاون پژوهشی دانشگاه علم و صنعت توضیح داد: در حال حاضر تعدادی از دانشجویان دکتری با اساتیدی کار می نمایند که آن اساتید پروژه صنعتی دارند، بر این اساس درآمدی از آن طریق به دست می آورند یا اینکه از طریق معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری یا بنیاد نخبگان اعتباراتی را دریافت می نمایند. این نکته هم وجود دارد که این موضوع برای تعداد کمی از دانشجویان رخ می دهد و شامل همه نمی گردد.

دوایی با اشاره به اینکه اساتید هم در دریافت گرنت با مشکل روبه رو هستند، اظهار کرد: گرنت های که به اساتید داده می گردد به دو صورت هستند. یک نوع از آن گرنتی است که دانشگاه در قالب اعتبار پژوهشی در اختیار استاد قرار می دهد که در دانشگاه ما به طور میانه سالی 10 یا 12 میلیون تومان است که هفت تا هشت میلیون آن به تجهیزات اختصاص داده می گردد و باقی آن هم مبلغی نیست که بتوان با آن فعالیت خاصی انجام داد.

وی ادامه داد: نوع دیگر گرنت، از طریق اساتید در ارتباط با دستگاه های دیگر به دست می آید که در دانشگاه علم و صنعت ما بین 25 تا 50 درصد اعضای هیئت علمی با انعقاد قرارداد، به آن دست می یابند که از آن برای تامین هزینه های آزمایشگاهی و ساخت بهره می برند؛ البته در این میان تعدادی از دانشجویان دکتری و کارشناسی ارشد هم وجود دارند که در چارچوب همین پروژه ها ساپورت می شوند. این موضوع هم به صورت رسمی وجود ندارد و استاد خود از محل قرار داد به دانشجو اختصاص می دهد.

وی اظهار کرد: یک سری حمایت از سرانجام نامه های دانشجویی هم وجود دارد که از طریق دستگاه های اجرایی با انتشار فراخوان انجام می گردد، اما باید در نظر گرفت که این اعتبارات به مقداری نیستند که بتواند همه دانشجویان دکتری را در برگیرد.

معاون پژوهشی دانشگاه علم و صنعت در مورد شرایط دانشجویان دکتری در کشور های دیگر توضیح داد: در کشور های پیشرفته صنعت به میزانی فعال است که دانشجویان با مدرک کارشناسی و دکتری می توانند زندگی خود را اداره نمایند. به همین منظور تنها دانشجویانی وارد مقطع دکتری می شوند که واقعا در پی کسب علم هستند، زیرا در این مدت از بازار کار تا حدودی دور می شوند.

دوایی ادامه داد: در کشور ایران تعداد قابل توجهی از کسانی که وارد دوره دکتری می شوند علاقه ای به دوره دکتری ندارند. زیرا در سرانجام دوره کارشناسی ارشد شغلی ندارند که به آن بپردازند و از آنجایی که مسئله سربازی برای دانشجویان پسر هم وجود دارد در نتیجه ممکن ترین کار این است که دوباره ادامه تحصیل دهند به همین منظور وارد دوره دکتری می شوند. غافل از اینکه 4 سال دیگر دوباره با همین مشکل روبه رو می شوند و تنها آن را به تعویق انداخته اند.

وی در مورد ارائه راه چارهی برای رهایی از این مسائل گفت: مسئولین کشور دانشگاه ها و بعلاوه دانشجویان باید مدل مناسبی برای زندگی خود و برای اداره کشور داشته باشند. درحقیقت دانشجویان دکتری پس از فارغ التحصیلی یا باید عضو هیئت علمی و یا وارد مراکز تحقیقاتی پیشرفته شوند، این ظرفیت ها در کشور وجود ندارد؛ بنابراین بسیاری از ان ها دچار بیکاری می شوند.

دوایی بیان نمود: برای برطرف مسائل دانشجویان قبل از هر چیز باید موضوع اشتغال، عقب ماندگی صنعت و رقابتی نبودن آن مورد توجه قرار گیرد. اگر این مسائل برطرف شوند مسائل بیکاری دانشجویان هم از میان خواهد رفت و آنگاه تعداد کمتری از دانشجویان به دوره دکتری وارد می شوند و به تبع ان میتوان برای باقی دانشجویان اعتباراتی در نظر گرفت.

معاون پژوهشی دانشگاه علم و صنعت توضیح داد: صندلی دانشجوی دکتری در کشور به خوبی تعریف نشده است علت آن هم این است که صنعت در کنار آن تعریف نشده است. تمام این موارد در کنار یک دیگر مانند پازلی هستند که برای برطرف مسائل باید کنار یک دیگر چیده شوند. تنها راه چاره آن هم این است که صنعت به صورت پلکانی آرام با یک برنامه دراز مدت به دور از رانت، رقابت های ناسالم، پول های بادآورده گام به گام به سمت جلو حرکت کند و در بازه 5 ساله به حد رقابتی برسد تا اشتغال ایجاد گردد.

وی در سرانجام خاطر نشان کرد: شرایطی که در کشور ما وجود دارد، متاسفانه اجازه نمی دهد صنعت رقابتی شکل گیرد؛ بنابراین بعضی صنایع با رانت و فشار به مصرف نمایند باقی می ماند بدون اینکه در آن تحقیق و توسعه و آرندی معنایی داشته باشد. تمام این موارد دست به دست هم می دهد تا دانشجویانی که علاقه ندارند، وارد دوره دکتری شوند و سبب شوند تا افرادی که با علاقه وارد این عرصه شده اند، هم نتوانند از اعتبارات بهره مند شوند، زیرا اعتبارات به مقدار این تعداد از دانشجو در کشور وجود ندارد.